زمینه های تمبرشناسی

هزينه پستی [1] و تمبر [2] – تا اين اواخر يعني تا قبل از انتشار نخستين تمبر جهان، هزينه پستي با توجه به بعد مسافت، از دريافت كننده نامه وصول مي شد. بنابراين نرخ مرسلات پستي در داخل يك كشور يكنواخت نبود. پس از اختراع تمبر و تنظيم سازمان پست با كاركرد جديد، نسبت مستقيمي ميان هزينه پستي با وزن نامه يا محموله پستي برقرار شد و رابطه مسافت از آن حذف گرديد. كرايه از فرستنده نامه در مبدا به طور نقد و به صورت ابطال تمبر دريافت شد. بدين ترتيب ميتوان گفت تمبر نمايانگر يك ارزش واسطه اي و مبين يك تعهد متقابل ميان اداره پست و فرستنده نامه يا محموله پستي مي باشد. كلمه تمبر تكرار فارسي شده Timber فرانسه است كه بعضي آن را تمبر بر وزن «امر» و بعضي تمبر بر وزن «همسر» تلفظ مي كنند و هردو صحيح است. هر تمبر داراي يك كادر و حاشيه اي در اطراف مي باشد و اگر در موقع دندانه زدن دقت كافي نشود حاشيه در يك يا دو قسمت پهن تر مي شود.

تمبر با دندانه [3] و بي دندانه [4] – چنانچه حاشيه مياني تمبرها دندانه خورده باشد آن تمبرها را با دندانه و در غير اينصورت بي دندانه گويند.

سري [5]– تمبر به هر مناسبتي كه انتشار يابد ممكن است از يك، دو، سه و يا چندين قطعه تشكيل شده باشد. به هرحال تمبر چه در يك قطعه منتشر شود آن را يك سري و براي تفاهم بهتر تمبري كه فقط در يك قطعه اتشار يافته است آن را تك سري مي گويند.

تيراژ[6] و قيمت اوليه تمبر[7] از هر تمبر تعداد معيني چاپ و منتشر ميگردد، رقم اين تعداد از طرف مسئولين پست به به طور رسمي اعلام مي شود به اين تعداد اعلام شده تيراژ تمبر و ارزشي را كه روي تمبر درج شده است قيمت اوليه تمبر مي گويند.

بررسي عوامل موثر در تيراژ تمبر – جمعيت يك كشور، نسبت با سواد، گسترش باجه هاي پستي و پراكندگي و تعداد آنها در سطح كشور ، انتظام و سرعت عمل پست، همكاري دستگاه هاي اجرايي با يكديگر از يكطرف و نزديكي مردم با اين دستگاه ها از طرف ديگر ، انواع مطبوعات و كثرت و تنوع آنها ، سطح رفاه جامعه، رابطه مردم كشور با ساير مردم كشورهاي جهان و بسياري عوامل ديگر در تيراژ تمبر در داخل يك كشور موثر است.

اگر هريك از افراد مملكت ما در سال فقط يك نامه به صندوق پست بياندازد در سال به چهل ميليون قطعه تمبر پنج ريالي نيامنديم.

نامه هاي سفارشي با هزينه پستي كمتر، چاپ ارقام ديگري از تمبر را ايجاب مي كند.

رفع اين نياز به عهده تمبرهاي جاري است. بدين جهت تمبر جاري در رقم اصلي كه هزينه پستي يك پاكت معمولي است با تيراژي معادل دو برابر جمعيت كشور در هر سري بايد منتشر شود.

تيراژ ساير ارقام تمبر جاري كه به دو دسته، ارقام كمتر از سنگ اول و ارقام بيشتر از سنگ اول تقسيم مي شود در تيراژي مناسب با تمبر سنگ اول در هر سري است.

بهتر است تيراژ ارقام كمتر از سنگ اول در مجموع برابر تيراژ سنگ اول و تيراژ ارقام بيشتر از سنگ اول تا يك و نيم برابر رقم سنگ اول تهيه شود. بنابراين در صورت رعايت اين نسبت ها مي توان رقم درشت ترين تمبر جاري را تا آنجا كه مصرف پستي داشته باشد بالا برد.

تيراژ تمبرهاي يادگاري حداقل تحت تاثير سه عامل فرعي ديگر نيز مي باشد،

اول- تعداد تقريبي گردآورندگان تمبر در كشور. در وزارت پست قسمت پژوهش و تحقيقات آماري ضمن انجام وظايف مخصوص ، با نمونه گيري هاي آماري و تقريب اضافي تعداد علاقه مندان به گردآوري تمبر را در هر سال مشخص مي كند.

دوم- تعداد تمبري كه از هر سري به مشتركين يا مشتري هاي خارج از كشور به صورت كلي فروخته و ارسال مي شود. اتحاديه بين المللي پست و ساير موسسات بين المللي، جزو اين دسته از متقاضيان تمبر به حساب مي آيند.

سوم- مجموع سري هاي يادگاري كه در يك سال منتشر مي شود و با توجه به مجموع قيمت آنها.

در مورد عامل سوم بايد گفت كه تيراژ تمبر يادگاري با تعداد سري هاي منتشر شده در يك سال و همچنين مجموع قيمت آنها نسبت معكوس دارد. يعني هرچقدر تعداد سري هاي يادگاري بيشتر مي شود و يا قيمت اوليه آنها بيشتر تعيين ميگردد تيراژ آنها بايد پايين بيايد در غير اين صورت به مرور از تعداد علاقه مندان به گردآوري تمبر كاسته خواهد شد.

تيراژ مجموع تمبرهاي يادگاري منتشر شده در طول يك سال و قابل فروش در باجه ها به طور متوسط معادل نصف تيراژ تمبر اصلي سري جاري كه هزينه پستي يك پاكت معمولي (سنگ اول) مي باشد و در حال حاضر تمبر 18000 ريالي است نبايد زيادتر بشود.

اعتبار پستي تمبر [8] – تمبر جزء اوراق بهادار دولتي و به منزله سندي است كه دولت در مقابل تعهد حمل محموله هاي پستي آن را مي فروشد. بدين جهت طبق قانون اساسي و مدني اعتبار آن نامحدود و جز در مقابل پرداخت بهاي آن بي اعتبار نخواهد شد.

دستورالعمل هايي كه براي بي اعتبار كردن تمبر پستي از طرف شورايعالي پست و يا مقامات ديگر در گذشته صادر و اعمال شده است غيرقانوني بوده و جز با نظر و تصويب مجلس نمايندگان نمي توان اوراق بهاداري كه به مردم فروخته شده است بدون پرداخت وجه، آن را بي اعتبار ساخت.

دولت جمهوري اسلامي براي تبديل تمبرهاي گذشته «كه مردم آن را از قبل خريداري كرده بودند» به تمبرهاي جمهوري اسلامي مدت زماني را تعيين كرد و در تمام طول اين مدت مردم نسبت به تعويض تمبرهاي قبلي و تبديل آنها به تمبرهاي جديد اقدام كردند.

مدت فروش تمبرهاي بخصوصي را (مانند تمبرهاي يادگاري) در باجه هاي پستي مي توان محدود به زمان معيني كرد و اين به لحاظ تعالي اعتبار تمبرهاي يادگاري و تشويق هرچه بيشتر مردم به گردآوري تمبر از جنبه استفاده مادي آنها مي باشند. در چنين صورتي مازاد تمبرها پس از انقضاي مدت تعيين شده به مركز ارجاع و طي تشريفات قانوني ويژه اي سوزانيده مي شود.

هر تمبري كه باطل شد اعتبار پستي خود را از دست مي دهد.

در آغاز براي باطل كردن تمبر ، خطي با دست روي آن مي كشيدند. بعدها مهرهاي مخصوص تهيه گرديد كه روي تمبرها ميزدند و امروزه اغلب اين كار را با ماشين انجام مي دهند. هرچند تمبر باطل شده ارزش پستي خود را از دست داده است ولي بدان معني نيست كه ارزش گردآوري نداشته باشد. بسياري از مجموعه ها تمبرهاي باطل شده در دنيا توسط علاقمندان گردآوري شده است كه امروزه از با ارزشترين مجموعه هاي تمبر جهان هستند.                                                                                            سورشارژ – عبارتست از كلمات يا ارقامي كه روي تمبر اصلي مجددا چاپ مي كنند يعني تمبر را بنا به عللي براي بار دوم زير چاپ مي برند و جمله اي را روي آن مي نويسند و يا ارقام و علائمي را اضافه مي كنند.

بديهي است كه جز در موارد بسيار مهم اين كار صورت نمي گيرد از آن جمله است:

• با تغيير رژيم سياسي در يك كشور، كه تمبرهاي موجود از رژيم قبل سورشارژ مي شوند.
• بروز حوادثي نظير جنگ ، آتشفشان و زلزله يا اشغال نظامي ممكن است سورشارژ بعضي از تمبرها يا كليه آن ها را ايجاب كند.
• در بعضي مواقع براي كنترل يك تمبر هر چه از آن موجود است سورشارژ مي كنند بدين ترتيب ما بقي از دور خارج و فاقد ارزش پستي مي شوند.
• اگر به عللي مانند تورم روز افزون و غيره ضرورت بالا بردن هزينه پستي احساس شود چون چاپ تمبري جديد كه رفع نياز كند مستلزم مخارج بيشتري بوده و وقت زيادتري مي گيرد لذا با سورشارژ تمبزهاي موجود قيمت آن را به دلخواه تغيير مي دهند يعني قيمت مورد نظر را روي تمبر ، درست روي قيمت قبلي ، چاپ مي كنند و اين چاپ با رنگ ديگر صورت مي گيرد و يا روي قيمت قبلي خط كشيده قيمت جديد را با همان رنگ چاپ مي كنند.

روش هاي به كار گرفته شده براي سورشارژ تمبر تاكنون سه وجه مشخص داشته است.

اول – به همان ترتيبي كه تمبر قبلا چاپ شده است آن را سور شارژ مي كنند و چه بسا با همان دستگاه چاپ ش 3.

دوم – تمبر را با مهر مخصوص و با دست سورشارژ مي كنند . ش 4.

سوم- با قلم و مركب و با دست روي تمبر مينويسد. ش5 سورشار امضاي دستي را روي تمبرهاي مشهد نشان مي دهد.

[1] postage

[2] Stamp

[3] Perforated Stamp

[4] Imperforated Stamp

[5] Stamp Set

[6] Tirage

[7] First Value

[8] Postage Of Credit

جدول:

گالری: